Νεο-Ναζισμός και Χιούμορ

Φανταστείτε μια γελοιογραφία από τη δεκαετία του 1940 – ο Χίτλερ με γάντια του μποξ – και δίπλα τα ματωμένα μούτρα ενός παιδιού. Το μήνυμα της γελοιογραφίας είναι ξεκάθαρο....

 Φασισμός είναι η ψωρο-περήφανη επίδειξη ισχύος απέναντι στο ανίσχυρο. Ο Χίτλερ είναι γελοίος, δειλός και επικίνδυνος—ένας μεγαλομανής που τα βάζει με παιδιά. Μια φρικαλεότητα –τα ματωμένα μούτρα ενός παιδιού – εξισώνεται με παρωδία. Η διασκέδαση, η φρίκη και το καλαμπούρι ενώνονται με την αντι-φασιστική προπαγάνδα. Το μαύρο χιούμορ μετατρέπεται σε τακτική ανύψωσης του ηθικού. Ο εχθρός είναι δειλός. Πολεμήστε τον. Και μαζί με αυτόν πολεμήστε τη δειλία μέσα σας.

Ας φανταστούμε τώρα ένα κωμικό σόου στην ελληνική τηλεόραση να προβάλλει την εκπομπή ‘Ομιλείτε Ελληνικά’. Αυτήν που παλιά παρουσίαζε η Λιάνα Κανέλλη. Τώρα παρουσιαστής είναι ο Μιχαλολιάκος. Φοράει γάντια του μποξ. Κάθε φορά που κάποιος καλεσμένος κάνει ένα ορθογραφικό λάθος του ρίχνει μια μπουνιά στο πρόσωπο – για να μάθει να μιλάει σωστά, την ιερή γλώσσα, τη γλώσσα των γλωσσών, τα ελληνικά. 

Ποιο είναι το αντικείμενο της διακωμώδησης στην δεύτερη περίπτωση; Ο Μιχαλολιάκος; Οι ανορθόγραφοι καλεσμένοι του ή (σπαστική) ορθογραφία των Ελληνικών ή η Λιάνα Κανέλλη;  

Η απάντηση δεν είναι αυτονόητη – όπως ακριβώς δεν ήταν αυτονόητη στην προηγούμενη περίπτωση. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, Nαζί στρατιώτες κάναν ασκήσεις σκοποβολής πάνω σε παιδιά. Για πλάκα. Τα ματωμένα μούτρα ΑΛΗΘΙΝΩΝ παιδιών ήταν ένα ανέκδοτο. Μέσα σε αυτόν τον ανεστραμμένο κόσμο αστείο ήταν ό,τι τόνιζε την αντι-ηθική της δύναμης. 

Όσο πιο ριζική είναι η αντι-στροφή της παλιά ηθικής – τόσο πιο ξεκαρδιστική. Το χιούμορ συμμετείχε σε μια κούρσα ενσίχτου – ένα απελευθερωτικό μπουμ των ορμών – ένα οργιαστικό παιχνίδι με τους κανονισμούς και τα πρέπει.

Τι ακριβώς είναι αυτό που ορίζει το αντικείμενο της διακωμώδησης κάθε φορά; 

Προφανώς δεν είναι απλά η αφήγηση μιας φρικαλεότητας– αλλά η επαναφήγηση της στη φαντασία του θεατή– όλο το ζουμί βρίσκεται στα ανακλαστικά του ακροατηρίου. 

Αυτό που μετράει είναι η στόχευση του κοινού, το target group του θεάματος, το marketing του γέλιου. Ποιος είναι ο ιδεολογικός πελάτης σου; Οι στρατιώτες που πολεμούν το Χίτλερ ή οι στρατιώτες που σκοτώνουν παιδιά. Οι οπαδοί της Χρυσής Αυγής ή όλοι όσοι έχουν φρικάρει με τη Χρυσή Αυγή;

Η Λιάνα Κανέλλη συναντά σε ένα τηλεοπτικό στούντιο ένα ηθοποιό ντυμένο με μανδύα ελληνικής σημαίας και γάντια του μποξ – και βάζει τα κλάματα. Ισχυρίζεται ότι ένα τραύμα γίνεται αντικείμενο διακωμώδησης. Όταν γελάς με τον τρόμο, εξοικειώνεσαι μαζί του. Το ερώτημα προκύπτει εδώ είναι: θα μπορούσε άραγε κάποιος να υποστηρίξει το ίδιο για τις γελοιογραφίες που παρωδούσαν το Χίτλερ τη δεκαετία του 1940;  

Η εικόνα ενός τρελαμένου μποξέρ ποιον ακριβώς ξεφτιλίζει; Τη Χρυσή Αυγή ή το ΚΚΕ; Δεν είναι προφανές ότι το αντικείμενο της φάρσας εδώ είναι η βία και όχι η Κανέλη;  

Αυτό που είναι προφανές είναι ότι ‘το προφανές’ έχει πεθάνει. Πέθανε τη μέρα που μια μεγάλη μερίδα θεατών ανακοίνωσε ότι μια πολιτικός που δάρθηκε ζωντανά σε στούντιο ‘το άξιζε’, ‘τα θελε και τα πάθε’, ‘προκάλεσε’. Και μαζί με αυτήν την προφάνεια, πέθανε και το χιούμορ. 

Η άνοδος του φασισμού ανήγγειλε και το τέλος της παρωδίας ως επικοινωνιακής τακτικής. Προϋπόθεση της ειρωνείας είναι μια μίνιμουμ συμφωνία γύρω από την έννοια του καλού, του δίκαιου και του αποτρόπαιου. Αυτή η συναίνεση απουσιάζει σήμερα –και έτσι κάθε χιούμορ μοιάζει καταδικασμένο.

Ζούμε μέσα στην καρδιά ενός σημειολογικού πολέμου – κάθε παράσταση—κάθε θέαμα—μεταφράζεται σε προπαγάνδα. Για πολλούς, η φάρσα με τη Κανέλη  είναι ένας αποκτηνωμένος μετα-hipster κυνισμός. Για κάποιους άλλους, ο θρήνος της Κανέλη ακούγεται σαν αυτο-δραματοποιημένη παράφραση του αντι-ναζισμού.

(Σαν να λέει: μόνο το ΚΚΕ—το τελειωμένο ΚΚΕ –  έχει το δικαίωμα  να σαρκάζει την αχρειότητα του φιδιού. Θα το κάνει στη γλώσσα και το ύφος που καταλαβαίνει—με αντάρτικα ας πούμε.) 

Σε κάθε περίπτωση, το μπαλάκι πέφτει πάλι στον αποδέκτη – τηλεθεατή — δηλαδή στο ήθος του πολίτη — και όχι απλά στο ύφος της κωμωδίας…

26 October, 2012 by Alexandros Papadopoulos/http://bibliotheque.gr/

Μοιραστείτε το με τους Φίλους σας...